تاتوره

تاتوره در کتب طب سنتی با نامهای و لغات عربی آن « تاتوره » در مازندران) و  ) « طلا نور » ،« بقم » و « تاتوله » ،« تاتوره » ،« گوزماثل » به فارسی

Pomme du و Datura stramoine و Endormie آمده است. به فرانسوي « جوز ماثا » و « جوز ماثم » و « جوز الماثل »
Datura و به انگلیسی Herbe aux sorciers و Pomme epineuse و Stramoine و Datura و diable
نام علمی Solanaceae گفته میشود. گیاهی است از خانواده Thorn apple و Stramonium و Jimson weed و
میباشد. . Datura tatula L و مترادف آن . Datura stramonium L آن

تاتوره

مشخصات گیاه

تاتوره علفی گیاهی است علفی یکساله و خیلی سمّی. بلندي آن در حدود یک متر و یا کمی کمتر است. ساقه آن استوانهاي،
7 سانتیمتر، به شکل مثلث نوكتیز است و در اطراف برگ بریدگیها و – 10 و پهناي 8 – برگهاي آن ناصاف، پهن به طول 15
شکستگیهاي نامنظم وجود دارد. گلهاي آن درشت و منفرد، بوقیشکل به رنگ سفید یا بنفش است که در اواخر بهار ظاهر
میشود. به علت گلهاي زیبا و درشت که دارد، از گیاهان زینتی است و در باغها و گلکاريها کاشته میشود. میوه آن پوشینه
است به شکل تخممرغ، خارج آن خاردار و داخل آن به 4 محفظه تقسیم میشود و در حدود 400 عدد دانههاي آن در این چهار
محفظه قرار دارند.

تاتوره تکثیر آن از طریق کاشت تخم گیاه در فروردینماه در خزانه و انتقال آن در اردیبهشت به باغچه میباشد. این گیاه بومی هندوستان
و سواحل بحر خزر است ولی اینک در اغلب مناطق اروپا و امریکا و آسیا انتشار دارد. در ایران در مناطق اطراف تهران، کرج، ري،
راه تهران- فیروزکوه، مناطق غیر مزروع اراك، آذربایجان، بلوچستان، مازندران، راه غازیان به چوکام، و رودبار رشت بهطور
خودرو دیده میشود.

ترکیبات شیمیایی

تاتوره از نظر شیمیایی گیاه تاتوره علفی داراي انواع متعدد و آلکالوئید است.
/22 -0 / آلکالوئیدهاي مهم آن آتروپین، هیوسین و هیوسیامین میباشد. مقدار آلکالوئیدهاي موجود در برگهاي گیاه در حدود 33
0 درصد / داراي 42 I[ 0 درصد است و تاتورههاي اهلی پرورشی داراي آلکالوئیدهاي بیشتري هستند. تخمهاي دیپلوئید[ 55
0 درصد آلکالوئید / 0 درصد آلکالوئید است. در دانههاي خشک آن 33 / داراي 69 II[ آلکالوئید است ولی تخمهاي تتراپلوئید[ 56
0 درصد آلکالوئید است که 25 درصد آن آلکالوئید اسکوپولامین است. جمع آلکالوئیدهاي گیاه در / است و در میوه آن 038
در تخم . ]G .I .M .P[ 0 درصد است که قسمت عمده آن هیوسیامین که همراه با آتروپین و هیوسین میباشد /3 -0 / حدود 5
تاتوره علفی علاوه بر آلکالوئیدهاي مختلف در حدود 25 درصد روغن ثابت قابل استخراج شامل داتوریک اسید[ 57 ] و یک اسید
دیگر است.
از برگ تاتوره در اثر فشار بین انگشتان بوي نامطبوعی متصاعد میشود، طعم آن تلخ و تهوعآور است ولی تدریجا کمی شور
مقدار استخراج آلکالوئید را Ultra sound میشود، دانههاي لهشده نیز بوي نامطبوع میدهند. در صنعت با بکار بردن امواج
افزایش میدهند. معمول است براي اینکه حد اکثر مقدار آلکالوئید را از گیاه تاتوره استخراج کنند، گیاه را 24 ساعت در تاریکی
نگه میدارند.
دانه – B میوه – A تاتوره علفی با میوه و شاخه تاتوره علفی با گل و میوه

خواص- کاربرد

تاتوره

تاتوره در هند از برگها و دانههاي تخم تاتوره علفی به عنوان ضد درد و مسکّن و ضدعفونی کننده و مخدّر استفاده میشود. در مناطق
خاور دور از جمله در چین و مناطق همجوار آن از نظر خواص دارویی فرق زیادي بین تاتوره علفی و تاتوره درختی نیست، در
تاتوره درختی ماده عامل هیوسین بیشتر و در تاتوره علفی مقدار آتروپین بیشتر است. ماده آتروپین نیز مردمک چشم را باز میکند
و در ضمن موجب کاهش ترشح بزاق میگردد و به علاوه عضلات مثانه را سست کرده و در نتیجه دفع ادرار را کنترل میکند. از
تاتوره علفی در چین براي رفع نفخ ، ترشح مفرط اسید، درد کبد، دردهاي دوران عادت ماهیانه و همچنین براي قطع عرقهاي شبانه
مسلولین در حد مجاز از آن میخورند [چیو]. تاتوره علفی براي آرام کردن حملههاي سیاه سرفه و همچنین تسکین آسم نیز تجویز
میشود.
تاتوره از نظر طبیعت طبق رأي حکماي طب سنتی خیلی سرد و خشک و از نظر خواص معتقدند که مخدّر و قوي و ضد درد است.
ضدعفونیکننده است و براي التیام

زخمها مفید میباشد. عصاره گل تاتوره براي رفع درد گوش نافع است. ، سردردهاي خونی و صفراوي مزمن را تسکین
میدهد و بسیار خواب آور است. ضماد برگ و میوه آن یا مالیدن روغن تخم آن براي تسکین درد بواسیر و دردهاي ناحیه مقعد
مفید است. مالیدن دمکرده آن با سرکه براي تحلیل ورمها و استسقاء و قطع ترشح عرق مفید است. گذاردن برگ لهشده آن روي
ورم ملتحمه چشم باعث تحلیل ورم و تسکین درد چشم میشود و اگر برگ له شده را روي هر ورم یا دمل دیگري بگذارند باعث
تحلیل آن میشود. و براي التیام زخمها نیز مفید است. ضماد آن براي التیام زخمهاي سرطانی و سوختگیها و بواسیر دردناك نافع
5 قطره و از تنطور اتري آن – 0 گرم است و از عصاره الکلی آن 30 / است. مقدار خوراك از جرم یا گرد آن از 5 سانتیگرم تا 5
5 قطره است. – نیز 30

تاتوره درختی

تاتوره درختی در برخی از کتب « صفیر السلطان » است و به عربی « داتوره » و در بلوچستان « پرمنگناس » نام محلی آن در بندر عباس
نامیده میشود. Purple flowered thorn apple و به انگلیسی Datura fastueuse نیز گفتهاند. به فرانسوي « بنج » آن را
. Datura alba Nees و مترادفهاي آن . Datura metel L نام علمی آن Solanaceae گیاهی است از خانواده
میباشد. . Datura fastuosa L و
D توضیح: در مورد نامهاي مترادف علمی تاتوره درختی، بین گیاهشناسان دنیا توافق کامل نیست و عده زیادي دو نام مترادف
ذکر نمیکنند ولی البته از نظر خواص کاملا D .metel را مربوط به دو گیاه مستقل میدانند و مترادف D .fastuosa و .alba
مشابه هستند.

مشخصات

تاتوره 

تاتوره درختی درختچهاي است داراي گلهاي بزرگ، بزرگتر از تاتوره علفی.
برگهاي آن تخممرغی صاف بدون کرك بعضی از آنها کامل ولی بعضی عمیقا دندانهدار است. گلهاي آن بوقی آویزان به رنگ
ارغوانی و کپسول میوه آن ناصاف و سطح آن پوشیده از خار است.
این گیاه در ایران در بندر عباس و بلوچستان میروید و به احتمال زیاد از خارج وارد کشور شده و بومی ایران نیست.

ترکیبات شیمیایی

تاتوره از نظر ترکیبات شیمیایی در گیاه آلکالوئیدهاي هیوسین 58 ]، هیوسیامین 59 ]، آتروپین 60 ] و اسکوپولامین 61 ] وجود دارد. در
0 درصد انواع / 0 درصد جمعا از انواع آلکالوئیدها وجود دارد. در دانههاي گیاه در حدود 4262 / برگهاي گیاه در حدود 426
0 درصد هیوسیامین وجود دارد. مقدار / آلکالوئیدها موجود است که قسمت عمده آن هیوسیامین است. در ریشه آن در حدود 356
0 / 0 درصد، در دانهها 33 / آلکالوئیدهاي گیاه اگر همه بر حسب هیوسیامین حساب شود در گیاه خشک، در ریشه در حدود 35
0 درصد است. در دانههاي گیاه به علاوه در حدود 12 درصد روغن ثابت و آلانتوان 62 ] وجود / درصد و در برگهاي گیاه 23
. ]G .I .M .P[ یافت میشود C دارد. در برگهاي آن ویتامین
در گیاه تاتوره درختی رومانی 45 درصد کل آلکالوئیدها را ماده اسکوپولامین تشکیل میدهد. بیشترین نسبت آلکالوئیدها در
گلهاي آن است.

خواص- کاربرد

تاتوره تمام قسمتهاي گیاه سمّی است و این گیاه معروفی است

. ماده عامل آلکالوئید هیوسین است که در تخم و برگ آن وجود دارد. این آلکالوئید موجب باز شدن و
اتساع مردمک چشم میشود و اگر مقدار زیادي خورده شود، موجب هذیان، اغما و سرانجام منتهی به مرگ میشود. اگر برگهاي
آن را خشک کرده و کوبیده و مانند توتون و تنباکو دود کنند، برای تسکین بیماری آسم بسیار مؤثر است و بهرحال اگر مصرف
دارو چه از طریق داخلی به تاتوره مقدار خیلی کم و یا دود کردن ایجاد مسمومیت کند، فورا باید قطع شود [ماسون . در چین گلهاي بازشده تاتوره درختی را صبحها
به محض اینکه شبنم صبحگاهی خشک شود، جمعآوري کرده در آفتاب یا با حرارت کم خشک میکنند. این دارو، تند، سمّی،
گرم، بیحسکننده، ضد آسم و ضد سرفه است. در استعمال خارجی جوشانده گرد گلها براي انواع بیماريهاي جلدي نافع است.
اگر گرد گلها را دود کنند براي رفع سرفه و تنگی نفس نافع است. دکتر استوارت در یادداشتهاي خود مینویسد که گلها و تخم
تاتوره درختی براي شستوشوي پاهاي ورمکرده و پایینافتادگی و بیرون افتادگی رکتوم و همچنین براي سرماخوردگی و
اختلالات اعصاب مفید است.

تاتوره درختی و گیاه شاهدانه را به نسبت مساوي در سرکه رقیق مخلوط میکنند، آشامیدنی مخدّر و بیحسکنندهاي به دست
میآید. این ماده در عملهاي جراحی جزیی و یا در موارد سوزاندن با یک ماده سوزان 64 ] میتوان عمل را بدون درد انجام داد.
برگهاي گیاه در موارد زیادي بعنوان مسکّن، ضد درد، تحلیل ورم و رسانیدن دمل و ورم به کار میرود. در مواردي که از برگهاي
تاتوره درختی به عنوان مسکّن، استفاده میشود اگر به علت کمی بیاحتیاطی یا دستپاچگی زاید بر حد مجاز مصرف شده و
مسمومیت ایجاد شود براي رفع مسمومیت میتوان از مغز ریشه شیرینبیان استفاده نمود زیرا ضد سم مؤثري براي اینگونه
مسمومیت میباشد [موزیگ و شرام .
علایم مسمومیت تاتوره درختی گرفتگی عضلات، اغما، هذیان و فلج سیستم مرکزي ریوي است.